Poreski tretman ustupanja naslednog dela koji brat učini sestri u ostavinskom postupku, prenosa bez naknade prava na nepokretnosti koji otac učini kćeri po osnovu ugovora o ustupanju i raspodeli imovine za života, prenosa nepokretnosti sa oca na kćer po osnovu ugovora o doživotnom izdržavanju, kao i da li se plaća porez na kapitalni dobitak ako bi kći nepokretnosti stečene po tim osnovima prodala posle par godina.
- Sa stanovišta Zakona o porezima na imovinu:
Prema odredbi člana 14. stav 1. Zakona o porezima na imovinu (,,Službeni glasnik RS“, br. 26/01, 45/02 − SUS, 80/02, 80/02 − dr. zakon, 135/04, 61/07, 5/09, 101/10, 24/11, 78/11 57/12 − US, 47/13, 68/14 − dr. zakon, 95/18, 99/18 − US i 86/19, u daljem tekstu: Zakon), porez na nasleđe i poklon plaća se na pravo svojine druga prava na nepokretnosti iz člana 2. stav 1. ovog zakona, koje naslednici naslede, odnosno poklonoprimci prime na poklon.
Obveznik poreza na nasleđe i poklon je rezident i nerezident Republike Srbije koji nasledi ili na poklon primi pravo iz člana 14. stav 1. ovog zakona na nepokretnosti koja se nalazi na teritoriji Republike Srbije (član 15. stav 1. Zakona).
Poreska obaveza u odnosu na nasleđe nastaje danom pravosnažnosti rešenja o nasleđivanju, osim u slučaju iz st. 3. i 5. ovog člana (član 17. stav 1. Zakona).
Poreska obaveza u odnosu na poklon nastaje danom zaključenja ugovora o poklonu odnosno danom overe izjave ili zaključenja drugog akta po osnovu koga se imovina prenosi bez naknade, a ako nije zaključen u pisanoj formi − danom prijema poklona, osim u slučajevima iz st. 3. do 5. ovog člana (član 17. stav 2. Zakona).
Ako je na nepokretnosti koja je predmet nasleđivanja ili poklona konstituisano pravo plodouživanja, poreska obaveza nastaje ranijim od sledećih dana: danom prestanka tog prava, odnosno danom otuđenja te nepokretnosti (član 17. stav 3. Zakona).
Prema odredbi člana 17. stav 4. Zakona, poreska obaveza odnosu na poklon nastaje danom pravosnažnosti rešenja o nasleđivanju, i to:
– kod sticanja stvari i prava iz člana 14. ovog zakona u ostavinskom postupku prijemom ustupljenog naslednog dela
– kod fizičke deobe nasledničke zajednice u ostavinskom postupku izvršene bez naknade u nesrazmeri sa nasleđenim idealnim delovima.
Ako nasleđe, odnosno poklon koje je predmet oporezivanja skladu sa članom 14. ovog zakona, nije prijavljen u smislu člana 35. ovog zakona, ili je prijavljen neblagovremeno, smatraće se da je poreska obaveza nastala danom saznanja nadležnog poreskog organa za nasleđe, odnosno poklon (član 17. stav 5. Zakona).
Obveznici koji se, u odnosu na ostavioca, odnosno poklonodavca, nalaze u drugom naslednom redu po zakonskom redu nasleđivanja (u daljem tekstu: nasledni red), porez na nasleđe i poklon plaćaju po stopi od 1,5% (član 19. stav 1. Zakona).
Prema odredbama člana 21. stav 1. tač. 1) 3) i 4) Zakona, porez na nasleđe i poklon ne plaća:
− naslednik prvog naslednog reda, supružnik i roditelj ostavioca, odnosno poklonoprimac prvog naslednog reda i supružnik poklonodavca;
− naslednik, odnosno poklonoprimac drugog naslednog reda − na jedan nasleđeni, odnosno na poklon primljeni stan, ako je sa ostaviocem odnosno poklonodavcem neprekidno živeo u zajedničkom domaćinstvu najmanje godinu dana pre smrti ostavioca, odnosno pre prijema poklona;
− poklonoprimac − na imovinu koja mu je ustupljena ostavinskom postupku, koju bi nasledio da se naslednik − poklonodavac odrekao nasleđa.
Kada naslednik, odnosno poklonoprimac drugog naslednog reda stiče od ostavioca, odnosno poklonodavca iz stava 1. tačka 3) ovog člana istovremeno više od jednog stana, porez na nasleđe poklon ne plaća se na onaj od nasleđenih, odnosno na poklon primljenih stanova u kome je naslednik, odnosno poklonoprimac imao prebivalište na dan smrti ostavioca, odnosno na dan prijema poklona, a ako ni u jednom od tih stanova nije imao prebivalište − na stan koji je najmanje površine (član 21. stav 5. Zakona).
Sticanje imovine u ostavinskom postupku prijemom ustupljenog naslednog dela smatra se poklonom u smislu ovog zakona (član 21. stav 6. Zakona).
Porez na prenos apsolutnih prava plaća se kod prenosa uz naknadu prava svojine na nepokretnosti (član 23. stav 1. tačka 1) Zakona).
Kad se apsolutno pravo prenosi po osnovu ugovora o doživotnom izdržavanju, obveznik poreza je davalac izdržavanja (član 25. stav 3. Zakona).
Ako se prenos apsolutnih prava vrši po osnovu ugovora o doživotnom izdržavanju, poreska obaveza nastaje danom smrti primaoca izdržavanja, odnosno danom smrti saugovarača ako je doživotno izdržavanje ugovoreno u korist trećeg lica, a ugovorom nije određeno da svojina prelazi na davaoca izdržavanja u trenutku smrti trećeg lica (član 29. stav 4. Zakona).
Ako ugovor o prenosu apsolutnog prava, ugovor o zakupu, odluka suda, odnosno akt državnog, odnosno drugog nadležnog organa ili lica sa javnim ovlašćenjem ili drugi pravni osnov prenosa prava iz čl. 23. i 24. ovog zakona, nisu prijavljeni ili su prijavljeni neblagovremeno, ili obveznik nema obavezu podnošenja poreske prijave u skladu sa članom 34. ovog zakona, smatraće se da je poreska obaveza nastala danom saznanja nadležnog poreskog organa za prenos (član 29. stav 9. Zakona).
Stopa poreza na prenos apsolutnih prava iznosi 2,5% (član 30. Zakona).
Porez na prenos apsolutnih prava ne plaća se kad se po osnovu ugovora koji za predmet ima doživotno izdržavanje pravo svojine na nepokretnosti prenosi na davaoca doživotnog izdržavanja − supružnika saugovarača, odnosno lice koje se u odnosu na saugovarača nalazi u prvom naslednom redu, na deo nepokretnosti koji bi davalac izdržavanja po zakonu nasledio od saugovarača da je na dan zaključenja tog ugovora otvoreno nasleđe saugovaračeve imovine (član 31. stav 1. tačka 6) Zakona).
Prema odredbi člana 182. Zakona o nasleđivanju (,,Službeni glasnik RS“, br. 46/95, 101/03 − US i 6/15, u daljem tekstu: ZON), predak može ugovorom svojim potomcima ustupiti i razdeliti imovinu.
Kad predak umre, njegovu zaostavštinu čine dobra koja nisu obuhvaćena ugovorom o ustupanju i raspodeli, kao i dobra koja je naknadno stekao (član 186. ZON).
Ugovorom o doživotnom izdržavanju obavezuje se primalac izdržavanja da se posle njegove smrti na davaoca izdržavanja prenese svojina tačno određenih stvari ili kakva druga prava, a davalac izdržavanja se obavezuje da ga, kao naknadu za to, izdržava da se brine o njemu do kraja njegovog života i da ga posle smrti sahrani (član 194. stav 1. ZON).
Odricanje u korist određenog naslednika smatra se izjavom o prijemu nasleđa uz istovremeno ustupanje naslednog dela. Po prijemu ustupljenog dela na odnose između ustupioca i prijemnika primenjuju se pravila o poklonu (član 216. ZON).
Imajući u vidu navedene zakonske odredbe, smatramo sledeće:
Kad su zakonski naslednici prvog naslednog reda ostavilje njeni suprug, sin i kćer, pa se u ostavinskom postupku u kome je konstatovano da ostavilja nije sačinila testament svi naslednici prihvate nasleđa, pri čemu sin svoj nasledni deo ustupi svojoj sestri − kćeri ostavilje, na nasleđe koje ostvare suprug, sin i kći ostavilje se porez na nasleđe ne plaća.
Ustupanje naslednog dela koje sin ostavilje učini svojoj sestri − kćeri ostavilje u ostavinskom postupku, sa poreskog stanovišta smatra se poklonom koji je brat učinio sestri, na koji sestra kao poklonoprimac i poreski obveznik porez na poklon plaća, po stopi od 1,5%, osim kad u skladu sa Zakonom ostvari pravo na poresko oslobođenje. Pravo na poresko oslobođenje sestra, kao poklonoprimac drugog naslednog reda u odnosu na svog brata, može ostvariti na jedan stan primljen od brata na poklon − ako je sa bratom neprekidno živela u zajedničkom domaćinstvu najmanje godinu dana pre prijema poklona.
Takođe, pravo na poresko oslobođenje sestra može ostvariti za imovinu koju joj je brat ustupio u ostavinskom postupku a koju bi nasledila da se brat odrekao nasleđa. Pod pretpostavkom da brat nema naslednike koji bi mogli i hteli da ga naslede, da se brat odrekao nasleđa njegov nasledni deo iza majke kao ostavilje (1/3) bi prirastao delom ocu (1/6), a delom sestri (1/6), što znači da bi po ovom osnovu sestra imala pravo na poresko oslobođenje 1/2 dela koji joj je brat ustupio u ostavinskom postupku (tj. 1/6 zaostavštine).
Na pravo svojine na nepokretnosti koje otac, bez obaveze protivčinidbe, ustupi svojoj kćeri za života, po osnovu ugovora ustupanju i raspodeli imovine za života, porez na poklon se ne plaća (s obzirom na to da se kćer u odnosu na oca nalazi u prvom naslednom redu po zakonskom redu nasleđivanja).
Na prenos prava svojine na nepokretnosti po osnovu ugovora o doživotnom izdržavanju koji, kao primalac izdržavanja, zaključi otac sa svojom kćeri kao davaocem izdržavanja, plaća se porez na prenos apsolutnih prava po stopi od 2,5%, osim na deo nepokretnosti koji bi kćer − davalac izdržavanja po zakonu nasledila od oca da je na dan zaključenja ugovora o doživotnom izdržavanju otvoreno nasleđe očeve imovine.
U konkretnom slučaju, pod pretpostavkom da na dan zaključenja ugovora o doživotnom izdržavanju otac kao primalac izdržavanja od zakonskih naslednika prvog naslednog reda ima sina i kćer i da je ugovor o doživotnom izdržavanju zaključio sa kćeri, kćer bi platila porez na prenos apsolutnih prava na ½ nepokretnosti koje stiče od oca po osnovu ugovora o doživotnom izdržavanju, a na drugu polovinu nepokretnosti koje po tom osnovu stiče od oca ostvarila bi pravo na poresko oslobođenje, iz razloga što se u odnosu na oca nalazi u prvom naslednom redu po zakonskom redu nasleđivanja i što bi tu − ½ stana po zakonu nasledila od oca da je na dan zaključenja ugovora o doživotnom izdržavanju otvoreno nasleđe očeve imovine.
Sa stanovišta Zakona o porezu na dohodak građana:
Odredbom člana 72. stav 1. tačka 1) Zakona o porezu na dohodak građana (,,Službeni glasnik RS“, br. 24/01, 80/02, 80/02 − dr. zakon, 135/04, 62/06, 65/06 − ispravka, 31/09, 44/09, 18/10, 50/11, 91/11 − US, 93/12, 114/12 − US, 47/13, 48/13 − ispravka, 108/13, 57/14, 68/14 dr. zakon, 112/15, 113/17, 95/18 i 86/19, u daljem tekstu: ZPDG) propisano je da kapitalni dobitak, odnosno gubitak u smislu ovog zakona predstavlja razliku između prodajne cene prava, udela i hartija od vrednosti i njihove nabavne cene, ostvarenu prenosom stvarnih prava na nepokretnostima.
Prema odredbi člana 72. stav 2. ZPDG, pod prenosom iz stava 1. ovog člana smatra se prodaja ili drugi prenos uz novčanu ili nenovčanu naknadu.
Obveznik poreza na kapitalni dobitak je svako fizičko lice, uključujući i preduzetnika, koje je izvršilo prenos prava, udela i hartija od vrednosti iz stava 1. ovog člana (član 72. stav 3. ZPDG).
Odredbom člana 72a stav 1. tačka 1) ZPDG propisano je da se kapitalnim dobitkom, odnosno gubitkom u smislu ovog zakona ne smatra razlika nastala prenosom prava, udela ili hartija od vrednosti, kada su stečeni nasleđem u prvom naslednom redu.
Prema odredbi člana 72a stav 1. tačka 5) ZPDG, kapitalnim dobitkom, odnosno gubitkom u smislu ovog zakona ne smatra se razlika nastala prenosom prava, udela ili hartija od vrednosti, kada je obveznik izvršio prenos prava, udela ili hartija od vrednosti koje je pre prenosa imao u svom vlasništvu neprekidno najmanje deset godina.
Prema odredbi člana 73. stav 1. ZPDG, prodajnom cenom se smatra ugovorena cena, odnosno tržišna cena koju utvrđuje nadležni poreski organ ako oceni da je ugovorena cena niža od tržišne.
Nabavnom cenom se smatra cena po kojoj je obveznik stekao pravo, udeo ili hartiju od vrednosti (član 74. stav 1. ZPDG).
Prema odredbi člana 75. stav 1. ZPDG, ako je pravo, udeo ili hartiju od vrednosti obveznik stekao poklonom ili nasleđem, nabavnom cenom iz člana 74. stav 1. ovog zakona smatra se cena po kojoj je poklonodavac, odnosno ostavilac stekao to pravo, udeo ili hartiju od vrednosti, a ako ne može da se utvrdi ta cena onda njihova tržišna vrednost u momentu sticanja tog prava, udela ili hartije od vrednosti od strane poklonodavca odnosno ostavioca, utvrđena od strane nadležnog poreskog organa.
Ako je pravo, udeo ili hartiju od vrednosti obveznik stekao ugovorom o doživotnom izdržavanju, nabavnom cenom iz člana 74. stav 1. ZPDG smatra se tržišna cena prava, udela ili hartije od vrednosti koja je uzeta ili mogla biti uzeta kao osnovica poreza na prenos apsolutnih prava u momentu njihovog sticanja od strane obveznika (član 75. stav 3. ZPDG). Stopa poreza na kapitalni dobitak iznosi 15% (član 77. ZPDG).
Navedene zakonske odredbe odnose se na poreski tretman prihoda fizičkog lica po osnovu kapitalnog dobitka, koji je propisan ZPDG kao važećim zakonom kojim se uređuje materija poreza na dohodak građana.
U slučaju da fizičko lice u narednom periodu izvrši prenos uz naknadu nepokretnosti stečenih nasleđivanjem, odnosno po osnovu ugovora o ustupanju raspodeli imovine za života, odnosno ugovora o doživotnom izdržavanju, i po tom osnovu ostvari prihod koji se smatra kapitalnim dobitkom, poreski tretman tako ostvarenog prihoda opredeljivaće se primenom zakonskih odredaba važećih u momentu nastanka poreske obaveze.
Za više informacija i potencijalnu saradnju budite slobodni da nas kontaktirate ovde.
Poreska kancelarija Premium Consulting – office@poreskosavetovanje.com
